Ghép tế bào gốc là phương pháp điều trị hiệu quả đối với một số bệnh hiểm nghèo. Phương pháp này là một cuộc cách mạng trong giới y sinh. Tuy nhiên không phải ai cũng hiểu rõ tế bào gốc được lấy từ đâu và có thể ứng dụng điều trị những bệnh lý nào.
1. Tế bào gốc là gì?
Cơ thể chúng ta được tạo thành từ nhiều loại tế bào khác nhau. Hầu hết các tế bào được chuyên môn hóa để thực hiện các chức năng cụ thể, chẳng hạn như các tế bào hồng cầu mang oxy đi khắp cơ thể chúng ta, nhưng chúng không thể phân chia. Tế bào gốc là một tế bào có khả năng độc đáo để phát triển thành các loại tế bào chuyên biệt trong cơ thể. Trong điều kiện thích hợp trong cơ thể hoặc phòng thí nghiệm, các tế bào gốc phân chia để tạo thành nhiều tế bào gọi là tế bào con. Các tế bào con này hoặc trở thành tế bào gốc mới (tự đổi mới) hoặc trở thành tế bào chuyên biệt (biệt hóa) với chức năng cụ thể hơn, chẳng hạn như tế bào máu, tế bào não, tế bào cơ tim hoặc tế bào xương. Ngoài tế bào gốc, không có tế bào nào khác trong cơ thể có khả năng tự nhiên để tạo ra các loại tế bào mới.
2. Tế bào gốc lấy từ đâu?
Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra một số nguồn tế bào gốc:
- Tế bào gốc phôi (embryonic stem cell): Phôi được sử dụng trong nghiên cứu tế bào gốc phôi đến từ trứng được thụ tinh tại các phòng khám thụ tinh trong ống nghiệm nhưng không bao giờ được cấy vào tử cung của người phụ nữ. Các tế bào gốc được tặng với sự đồng ý từ người hiến tặng. Các tế bào gốc có thể sống và phát triển trong các dung dịch đặc biệt trong ống nghiệm hoặc đĩa petri trong phòng thí nghiệm. Những tế bào gốc này đến từ phôi đã được 3-5 ngày tuổi. Ở giai đoạn này, một phôi được gọi là phôi nang và có khoảng 150 tế bào. Đây là những tế bào gốc đa năng, có nghĩa là chúng có thể phân chia thành nhiều tế bào gốc hơn hoặc có thể trở thành bất kỳ loại tế bào nào trong cơ thể. Tính linh hoạt này cho phép các tế bào gốc phôi được sử dụng để tái tạo hoặc sửa chữa các mô và cơ quan bị bệnh.
- Tế bào gốc trưởng thành (adult stem cell): Những tế bào gốc này được tìm thấy với số lượng nhỏ trong hầu hết các mô trưởng thành, chẳng hạn như tủy xương hoặc chất béo. So với tế bào gốc phôi, tế bào gốc trưởng thành có khả năng hạn chế hơn để tạo ra các tế bào khác nhau của cơ thể. Cho đến gần đây, các nhà nghiên cứu cho rằng tế bào gốc trưởng thành chỉ có thể tạo ra các loại tế bào tương tự. Chẳng hạn, các nhà nghiên cứu nghĩ rằng các tế bào gốc cư trú trong tủy xương chỉ có thể sinh ra các tế bào máu. Tuy nhiên, bằng chứng mới nổi cho thấy các tế bào gốc trưởng thành có thể tạo ra nhiều loại tế bào khác nhau. Ví dụ, tế bào gốc tủy xương có thể tạo ra các tế bào cơ xương hoặc tim. Nghiên cứu này đã dẫn đến các thử nghiệm lâm sàng ở giai đoạn đầu để kiểm tra tính hữu ích và an toàn ở người. Ví dụ, các tế bào gốc trưởng thành hiện đang được thử nghiệm ở những người mắc bệnh thần kinh hoặc tim.
- Tế bào gốc thai (fetal stem cell): Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra các tế bào gốc trong nước ối cũng như máu cuống rốn. Những tế bào gốc này cũng có khả năng thay đổi thành các tế bào chuyên biệt.
3. Ứng dụng tế bào gốc
Các nhà nghiên cứu và bác sĩ hy vọng nghiên cứu tế bào gốc có thể giúp:
- Tăng sự hiểu biết về cơ chế bệnh lý: Bằng cách xem các tế bào gốc trưởng thành thành các tế bào trong xương, cơ tim, dây thần kinh và các cơ quan và mô khác, các nhà nghiên cứu có thể hiểu rõ hơn về các bệnh và tình trạng phát triển như thế nào.
- Tạo ra các tế bào khỏe mạnh để thay thế các tế bào bị bệnh (y học tái sinh): Tế bào gốc có thể được phát triển thành các tế bào cụ thể như tế bào cơ tim, tế bào máu hoặc tế bào thần kinh, có thể được sử dụng để tái tạo và sửa chữa các mô bị bệnh hoặc bị hư hỏng ở người. Những người có thể được hưởng lợi từ các liệu pháp tế bào gốc bao gồm những người bị chấn thương cột sống, bệnh tiểu đường loại 1, bệnh Parkinson, bệnh xơ cứng teo cơ một bên, bệnh Alzheimer, bệnh tim, đột quỵ, bỏng, ung thư và viêm xương khớp. Tế bào gốc có tiềm năng được phát triển để trở thành mô mới để sử dụng trong cấy ghép và y học tái tạo.
- Thử nghiệm độ an toàn và hiệu quả của thuốc mới: Trước khi thực hiện thử nghiệm thuốc ở người, các nhà nghiên cứu có thể sử dụng một số loại tế bào gốc để kiểm tra thuốc về độ an toàn và chất lượng. Ví dụ, các tế bào thần kinh có thể được tạo ra để thử nghiệm một loại thuốc mới cho bệnh thần kinh. Các xét nghiệm có thể cho thấy liệu loại thuốc mới này có ảnh hưởng gì đến các tế bào hay không và liệu các tế bào có bị tổn hại hay không.
4. Các tế bào gốc đã được sử dụng để điều trị bệnh
Các bác sĩ đã thực hiện cấy ghép tế bào gốc, còn được gọi là cấy ghép tủy xương. Trong cấy ghép tế bào gốc, các tế bào gốc thay thế các tế bào bị tổn thương do hóa trị hoặc do bệnh hoặc là cách để hệ thống miễn dịch của người hiến tặng chống lại một số loại bệnh ung thư và các bệnh liên quan đến máu, như bệnh bạch cầu, ung thư hạch, u nguyên bào thần kinh và đa u tủy. Những ca cấy ghép này sử dụng tế bào gốc trưởng thành hoặc máu cuống rốn.
Các nhà nghiên cứu đang thử nghiệm tế bào gốc trưởng thành để điều trị các tình trạng khác, bao gồm một số bệnh thoái hóa như suy tim.
Linh lan
