Hầu hết bệnh lý tuyến vú đều biểu hiện dưới dạng khối u. Ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, 80% các u vú là bệnh lành tính, trong đó 2/3 các trường hợp có thể không cần điều trị phẫu thuật. Siêu âm vú được chỉ định rộng rãi trong chẩn đoán khi khảo sát bản chất tổn thương sờ được trên lâm sàng, hoặc có triệu chứng liên quan tuyến vú.
Siêu âm vú được xem là phương pháp hiệu quả giúp chẩn đoán sớm các bệnh lý tuyến vú. Vậy siêu âm vú là gì? Chúng ta nên sử dụng phương tiện siêu âm vú để chẩn đoán phát hiện bệnh vú như thế nào cho đúng và đủ? Siêu âm vú có thể thay thế nhũ ảnh được không? Siêu âm vú có tác hại gì không?…(1)
Bài viết được tư vấn bởi BS.CKII. Lê Hồng Cúc - Bác sĩ tại Đơn vị Hình ảnh học tuyến vú, Trung tâm Chẩn đoán Hình ảnh & Điện quang Can thiệp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.
Siêu âm vú là gì?
Siêu âm vú là phương pháp sử dụng sóng âm tần số cao để dựng nên hình ảnh. Sóng âm đi xuyên qua vú và phản âm từ các mô khác nhau, tạo nên hình ảnh cấu trúc bên trong vú.
Siêu âm vú có chi phí không cao, dễ thực hiện, không xâm lấn và không đau nên rất thường được bác sĩ chỉ định trong các trường hợp cần khảo sát bản chất tổn thương sờ được trên lâm sàng hoặc các triệu chứng liên quan ở vú. (2)
Vậy siêu âm vú có chính xác không? Nguyên tắc tạo ảnh của siêu âm là dựa vào sự phản hồi của chùm sóng âm, phụ thuộc sự khác biệt của trở kháng âm. Với sự phát triển vượt bậc của khoa học công nghệ, các thế hệ máy siêu âm cũng được cải thiện chất lượng hình ảnh, có thêm các đầu dò chuyên biệt, nâng cấp thêm nhiều chức năng chuyên sâu (khảo sát đàn hồi, vi mạch,…) giúp cho bác sĩ có thể chẩn đoán chính xác hơn.
Triệu chứng vú bất thường cần đi khám
Dưới đây là những dấu hiệu hay triệu chứng cảnh báo bạn cần đến bệnh viện để thực hiện thăm khám tuyến vú càng sớm càng tốt.
1. Đau vú
Hầu hết phụ nữ đều có trải nghiệm đau vú ít nhất vài lần trong đời. Đau vú/căng tức nhẹ liên quan sự thay đổi của nội tiết tố, thường xảy ra ở cả 2 bên vú và có liên quan đến chu kỳ kinh. Đau vú được xem là bất thường nếu là đau vú một bên, đau vú mức độ nhiều hay dai dẳng, không liên quan chu kỳ kinh.
2. Thay đổi bất thường về kích thước, hình dạng vú - núm vú
Vào giai đoạn dậy thì, vú bắt đầu phát triển và to dần. Trước khi hành kinh, hai vú cũng thường cương nhẹ kèm đau tức. Nếu như bạn thấy ngực to lên khác thường, hoặc co rút, teo nhỏ thì đó lại là một biểu hiện bệnh lý.
Ngoài ra, một số thay đổi trên da vú - núm vú cũng gợi ý tình trạng sức khỏe cần thực hiện siêu âm vú để kiểm tra bao gồm: viêm đỏ đau, ngứa có kèm hoặc không kèm bong tróc, da dày lên tạo thành một mảng cứng, có hình ảnh như vỏ cam, núm vú tụt vào trong thời điểm gần đây…
3. Sờ thấy cục u ở vú
Đây là biểu hiện thường gây lo lắng nhất. Khối to lên ở vú hay vùng gồ lên bất thường so với xung quanh và đối bên. Bạn cần làm quen với cơ thể mình bằng cách tự khám vú vào ngày cố định hàng tháng, để có thể nhận biết sớm dấu hiệu bất thường. Thời điểm tốt nhất đối với phụ nữ chưa mãn kinh, chu kỳ kinh nguyệt đều là sau khi sạch kinh 2-3 ngày.
4. Tiết dịch núm vú
Tiết dịch núm vú có thể xảy ra ở một hoặc hai bên, có thể có màu trắng, vàng, xanh, nâu đỏ (kèm máu), có thể trong hoặc đục, nhiều hoặc ít, tự nhiên hoặc chỉ có khi bị bóp/vắt….
Nguyên nhân gây tiết dịch núm vú có thể lành tính hay ác tính. Do đó, cần phải siêu âm vú để chẩn đoán ngay khi bạn có hiện tượng tiết dịch núm vú (đặc biệt là dịch tiết có lẫn máu).
5. Hạch dưới nách
Sự có mặt của hạch to vùng ngực, vùng hố nách có thể báo hiệu tình trạng viêm nhiễm lành tính ở mô vú, nhưng cũng có thể là hạch di căn từ ung thư vú.
Đối tượng cần thực hiện siêu âm vú
- Phụ nữ nhỏ hơn 40 tuổi: nên tự khám vú định kỳ hàng tháng và đi kiểm tra siêu âm vú mỗi năm. (3)
- Phụ nữ từ 40 tuổi trở lên:
- Có thai hoặc cho con bú, hạn chế chụp X quang vú (nhũ ảnh) tầm soát giai đoạn này, phương tiện đầu tiên khảo sát tuyến vú phù hợp nhất là siêu âm vú.
- Phụ nữ có mô vú đặc, hạn chế khảo sát trên nhũ ảnh, cần kết hợp thêm với siêu âm vú.
Siêu âm vú giúp chẩn đoán được bệnh gì?
Siêu âm vú để làm gì, có thể chẩn đoán được bệnh gì? Tại sao phải siêu âm vú? Nếu chụp nhũ ảnh được xem là bước tầm soát bệnh lý ung thư vú đầu tiên, thì siêu âm vú cũng có những vai trò quan trọng không thua kém.
Siêu âm vú được chỉ định trong các trường hợp sau:
- Chẩn đoán:
Siêu âm vú là chỉ định đầu tay để chẩn đoán khảo sát bản chất u sờ được trên lâm sàng; tổn thương, bất thường thấy trên X quang vú (nhũ ảnh); đánh giá các trường hợp tiết dịch núm vú.
- Kiểm tra định kỳ:
Đối với phụ nữ có thai; cho con vú; phụ nữ nhỏ hơn 40 tuổi, không có tiền căn gia đình hay yếu tố nguy cơ ung thư vú; siêu âm được chọn để kiểm tra định kỳ mỗi năm, sau khi có khám lâm sàng với BS chuyên khoa vú.
- Phối hợp trong tầm soát ung thư vú
Tầm soát ung thư vú đối với những phụ nữ chưa có bất kỳ triệu chứng lâm sàng nào liên quan tuyến vú. Từ 40 tuổi trở lên, nhũ ảnh là phương tiện duy nhất được khuyến cáo sử dụng và có bằng chứng làm giảm tỉ lệ tử vong. Đối với phụ nữ có mô vú đặc (thường gặp hơn 50% ở phụ nữ Châu Á, cũng như ở Việt Nam), siêu âm được đề nghị kết hợp bổ sung, làm tăng hiệu quả phát hiện ung thư vú ở giai đoạn sớm.
- Khác
- Khảo sát ban đầu ở những bệnh nhân có đặt túi ngực.
- Khảo sát tốt hạch vùng nách.
- Ngoài ra siêu âm vú còn hướng dẫn can thiệp; kết hợp cùng lâm sàng và nhũ ảnh theo dõi sau điều trị ung thư vú; đánh giá các biến chứng sau phẫu thuật: tụ máu, áp xe (hiếm), nang bạch huyết sau nạo hạch.
Quy trình siêu âm tuyến vú
Việc thực hiện thăm khám qua siêu âm vú cần được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên khoa hình ảnh học được đào tạo kỹ lưỡng về bệnh lý vú.
Việc nắm rõ quy trình thực hiện siêu âm vú sẽ giúp bạn chủ động, thoải mái và tự tin hơn khi chăm sóc sức khỏe bản thân. Một buổi khám siêu âm vú quy chuẩn thường diễn ra như sau:
1. Chuẩn bị
Trước khi đến bệnh viện siêu âm, bạn không cần phải chuẩn bị gì ngoài việc mang theo toàn bộ hồ sơ bệnh án có liên quan.
2. Thực hiện siêu âm vú như nào?
Quá trình thăm khám bằng siêu âm vú trung bình mất từ 15 đến 20 phút và diễn ra theo trình tự như sau:
2.1. Bạn sẽ được yêu cầu bộc lộ vùng cổ - ngực và hai hố nách trước khi nằm lên bàn khám.
2.2. Một lớp gel sẽ được thoa lên vị trí vú cần siêu âm để tạo độ trơn cần thiết và cung cấp môi trường cho sóng siêu âm hoạt động trên vùng kiểm tra.
2.3. Bác sĩ sẽ bắt đầu rà đầu dò phát tín hiệu siêu âm vùng ngực và hai hố nách.
2.4. Trong quá trình khám siêu âm, bạn sẽ được yêu cầu đưa hai tay lên khỏi đầu để bộ lộ toàn bộ vùng nách. Hoặc, bạn sẽ được yêu cầu nằm nghiêng để bác sĩ thuận lợi hơn khi khảo sát phần ngoài của vú.
2.5. Sau khi tiến trình khám kết thúc, bạn sẽ được sau sạch lớp gel này. Bạn có thể sinh hoạt bình thường mà không cần phải nghỉ ngơi sau khi siêu âm vú.
3. Đọc kết quả siêu âm vú
Bác sĩ siêu âm sẽ đọc và diễn giải kết quả siêu âm vú trên một phiếu kết quả và đưa cho bạn. Từ ngữ được dùng trong phiếu kết quả này là thuật ngữ y khoa chuyên ngành, do đó cần được đọc bởi bác sĩ chỉ định.
Ưu nhược điểm của siêu âm tuyến vú
1. Lợi ích khi thực hiện siêu âm vú
Siêu âm vú có các ưu điểm sau:
- Nhanh.
- Giá thành không cao.
- Không liên quan tia X, có thể thực hiện nhiều lần nếu cần.
- Khảo sát tốt ở những phụ nữ trẻ (<40 tuổi); phụ nữ có thai>
- Khảo sát được sự tưới máu liên quan tổn thương.
- Thời gian thật.
2. Siêu âm vú có ảnh hưởng gì không?
Các nghiên cứu đến hiện nay đều cho thấy, phương pháp siêu âm không gây ảnh hưởng đến các hoạt động sinh lý bình thường của cơ thể. Bạn không cần phải lo lắng khi được chỉ định thực hiện siêu âm vú. (4)
Cần lưu ý gì khi đi siêu âm vú?
Tương tự như những buổi thăm khám sức khỏe khác, bạn cần mang theo các giấy tờ có liên quan đến đợt khám trước, kết quả chẩn đoán hình ảnh, siêu âm trước đó, cũng như các thuốc khác bạn đang điều trị. Điều này sẽ thuận tiện hơn khi bạn thực hiện các buổi siêu âm vú tại cùng một bệnh viện như Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM hay Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, vì hồ sơ của bạn sẽ được lưu trữ sẵn cho những lần khám sau.
Ngoài ra tất cả những gì bạn cần chuẩn bị cho buổi siêu âm vú là chọn một loại áo có thể cởi ra, mặc vào dễ dàng, và chuẩn bị một tâm lý thoải mái và tuân theo hướng dẫn của bác sĩ.
Nhiều bệnh nhân khi đến buổi siêu âm vú thường lo lắng về loại gel bác sĩ dùng sẽ làm ố màu vải hoặc gây dị ứng da, tuy nhiên loại gel này không ảnh hưởng đến vải áo hay da nên bạn không cần phải lo lắng.
Các thắc mắc về siêu âm vú
1. Siêu âm vú ở đâu?
Hiện nay, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ đội ngũ bác sĩ và kỹ thuật viên giàu kinh nghiệm, đầu tư trang thiết bị máy móc hiện đại nhằm phục vụ cho nhu cầu chẩn đoán hình ảnh, đặc biệt là kỹ thuật siêu âm vú - là kỹ thuật được chỉ định cho gần 100% phụ nữ khám vú.
Quá trình thực hiện siêu âm vú tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh được diễn ra nhanh chóng và thuận lợi, người bệnh sẽ được hướng dẫn và hỗ trợ tận tình. Sau khi có kết quả siêu âm, bác sĩ sẽ dựa trên thông tin Siêu âm, dữ liệu lâm sàng để tiếp tục tư vấn và theo dõi, điều trị.
2. Siêu âm vú bao nhiêu tiền?
Tùy theo kỹ thuật siêu âm (siêu âm 2D, siêu âm 3D, siêu âm 4D,…) cũng như cơ sở y tế mà bạn lựa chọn, chi phí cho việc siêu âm vú có thể khác nhau. Giá siêu âm vú hiện nay tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh rơi vào khoảng từ 450.000 đến 500.000 VNĐ/trường hợp.
*Lưu ý bảng giá dịch vụ trên đây là bảng giá tham khảo tại thời điểm cập nhật bài viết. Khách hàng vui lòng liên hệ trực tiếp bệnh viện để được tư vấn cụ thể về chi phí tại thời điểm khách hàng sử dụng dịch vụ.
3. Siêu âm tuyến vú có chính xác không?
Siêu âm vú có ưu thế rất mạnh trong việc khảo sát đích (target ultrasound) - dùng sau khi phát hiện được một vùng có vấn đề qua nhũ ảnh hay qua khám lâm sàng.
Với trường hợp phụ nữ có khối sờ thấy ở vú, phụ nữ trẻ < 40 tuổi mà không có bất cứ dấu hiệu bất thường/yếu tố nguy cơ nào hoặc phụ nữ có đặt túi ngực thì siêu âm chính là phương tiện được chọn trước tiên.
4. Siêu âm vú có phát hiện ung thư không?
Cho đến hiện tại, nhũ ảnh được xem là phương tiện hàng đầu trong sàng lọc ung thư vú do khả năng phát hiện vi vôi hoá - một dấu hiệu đặc trưng và có rất sớm trong diễn biến bệnh ung thư vú. Trong quy trình tầm soát ung thư vú, siêu âm vú thường được chỉ định bổ sung đối với mô vú đặc, hoặc để chẩn đoán khi tìm thấy tổn thương khối, hình ảnh bất thường trên phim nhũ ảnh.
Nhũ ảnh bình thường không loại trừ ung thư vú, vì có 1 số trường hợp mô vú đặc, tổn thương nhỏ < 1 cm, không có vi vôi hóa, không thấy trên Nhũ ảnh, nhưng hình ảnh lại rất điển hình là ung thư trên siêu âm. Do vậy, khuynh hướng ngày nay, các chuyên gia Nhũ học khuyến cáo khi chụp Nhũ ảnh tầm soát ung thư vú cần làm siêu âm đồng thời để tránh bỏ sót những trường hợp này.
Xem thêm: Chụp nhũ ảnh và siêu âm vú: Ưu nhược điểm và sự khác nhau là gì?
Ngoài vai trò chẩn đoán, siêu âm cũng giúp hướng dẫn sinh thiết lấy mẫu mô để làm mô bệnh học khi bác sĩ có nghi ngờ tổn thương là một khối ung thư.
Siêu âm giúp đặt kim định vị vào trung tâm tổn thương ung thư trước khi tiến hành hóa trị. Siêu âm cũng giúp đặt kim định vị vào tổn thương ung thư nhỏ trước mổ bảo tồn.
Siêu âm vú giúp tầm soát, phát hiện sớm các bệnh lý vùng vú. Do đó, trong trường hợp có các bất thường, đau nhức tại cơ quan này, nên sớm đến bệnh viện để được chỉ định siêu âm, chẩn đoán bệnh.
Linh lan
