Tìm hiểu về nguồn gốc và sắp xếp của 12 con giáp Trung Quốc và những khác biệt so với Việt Nam.
1. Ý nghĩa của 12 con giáp Trung Quốc
12 con giáp Trung Quốc bao gồm những con vật nào?
12 con giáp Trung Quốc () là một chuỗi 12 con vật được sắp xếp theo thứ tự nhất định để biểu thị chu kỳ thời gian và cách gọi tên trong Âm lịch.
Trong lịch Âm, mỗi đơn vị thời gian được xác định bằng Thập Nhị Chi hoặc Thiên Can Địa Chi, và tương ứng với một trong 12 con giáp: Chuột, Trâu, Hổ, Thỏ, Rồng, Rắn, Ngựa, Dê, Khỉ, Gà, Chó, Lợn.
Người châu Á như Trung Quốc, Hàn Quốc, Triều Tiên, Nhật Bản, Việt Nam,... thường áp dụng hình ảnh của các loài động vật để phản ánh tính cách và số mệnh của bản thân. Việc này giúp họ định vị bản thân trong văn hóa và truyền thống dân tộc.
2. 12 con giáp: Sự khác biệt giữa Trung Quốc và Việt Nam
Trong truyền thống Trung Quốc, Mão được biểu thị bằng hình ảnh của con thỏ, trong khi ở Việt Nam, Mèo được sử dụng
12 con giáp bao gồm: Tý/Tử, Sửu, Dần, Mão/Mẹo, Thìn/Thần, Tỵ, Ngọ, Mùi/Vị, Thân/Khôi, Dậu, Tuất, Hợi.
Trong văn hóa Trung Quốc, con thỏ đóng vai trò quan trọng và được coi là biểu tượng của con giáp Mão/Mẹo. Tuy nhiên, khi Âm lịch được nhập khẩu vào Việt Nam, con mèo đã thay thế vị trí của con thỏ.
Điều này có thể giải thích bởi sự thân thiết, phổ biến và gần gũi với con người Việt Nam hơn. Một lý do khác có thể là vì chữ Mão có phát âm tương tự với chữ Mèo, dễ dàng cho việc chọn lựa tên gọi con giáp đại diện cho năm sinh.
3. Thứ tự của 12 con giáp trong truyền thống Trung Quốc
Thứ tự của 12 con giáp trong văn hóa Trung Quốc được xác định như thế nào?
Con Chuột (Tý) được coi là đứng đầu trong 12 con giáp. Tiếp theo là con Trâu (Sửu), Hổ (Dần), Thỏ (Mão), Rồng (Thìn), Rắn (Tỵ), Ngựa (Ngọ), Dê (Mùi), Khỉ (Thân), Gà (Dậu), Chó (Tuất), Lợn (Hợi)
Cụ thể, từng con vật và đặc điểm của chúng được sắp xếp theo thứ tự thời gian như sau:
- 1. Chuột - Tý
Trong tiếng Trung: Tý - (zǐ) = Chuột - láoshǔ ( )
Lưu ý: Từ 11 giờ đêm đến 1 giờ sáng, chuột là loài vật hoạt động mạnh nhất.
- 2. Trâu - Sửu
Trong tiếng Trung: Sửu (chǒu) = Trâu (ngưu) - níu ()
Lưu ý: Từ 1 đến 3 giờ sáng, trâu thường đi ăn cỏ. Người nông dân thường dậy sớm để cho trâu ăn và chuẩn bị cho việc cày ruộng.
- 3. Hổ - Dần
Trong tiếng Trung: Dần - yín () = Hổ (cọp - lão hổ) - láohǔ ( )
Lưu ý: Khoảng từ 3 đến 5 giờ sáng, khi trời sáng dần, hổ bắt đầu đi săn mồi một cách hung dữ nhất.
- 4. Thỏ - Mão
Trong tiếng Trung: Mão - mǎo () = Thỏ (thố tử) - tùzi ().
Lưu ý: Từ 5 đến 7 giờ sáng, khi mặt trời mới mọc, thỏ bắt đầu ra khỏi hang để ăn cỏ phủ đầy sương.
- 5. Rồng - Thìn
Trong tiếng Trung: Thìn - chén () = Rồng (Long) - lóng (phồn thể: ; giản thể: )
Lưu ý: Từ 7 đến 9 giờ sáng được gọi là thời điểm ăn điểm tâm. Trong lúc này, thường xuất hiện sương mù, mặt trời mọc dần và ngày càng lên cao, theo truyền thuyết, đó chính là thời gian rồng cưỡi mây đạp gió.
- 6. Rắn - Tỵ
Trong tiếng Trung: Tỵ - sì () = Rắn (xà) - shé ()
Lưu ý: Buổi sáng từ 9 đến 11 giờ, sương mù tan biến, mặt trời chiếu sáng rực rỡ. Đây là thời điểm rắn không gây nguy hiểm cho con người.
- 7. Ngựa - Ngọ
Trong tiếng Trung: Ngọ - wǔ () = Ngựa (mã) - mǎ ()
Lưu ý: Trong khoảng thời gian từ 11 giờ đến 13 giờ trưa, khi mặt trời chói chang, ngựa hoang không bị thuần hóa, chúng phiêu lưu khắp nơi. Cảnh bờm ngựa tung bay tựa như mặt trời nóng cháy vào buổi trưa.
- 8. Dê - Mùi
Trong tiếng Trung: Mùi - wèi () = Dê (dương) - yáng ()
Lưu ý: Từ 13 giờ đến 15 giờ chiều là thời gian lý tưởng để đi chăn dê. Có nơi còn được gọi là “Dê ra sườn núi”.
- 9. Khỉ - Thân
Trong tiếng Trung: Thân - shēn () = Khỉ (hầu tử) - hóuzi ()
Lưu ý: Từ 15 đến 17 giờ chiều, khi mặt trời rơi vào phía Tây, khỉ vui mừng kêu hò, hú theo bầy đàn.
- 10. Gà - Dậu
Trong tiếng Trung: Dậu - yǒu () = Gà (kê) - jī (phồn thể: - giản thể )
Lưu ý: Từ 17 đến 19 giờ, khi mặt trời dần lặn xuống núi, gà trên chuồng chuẩn bị đi ngủ.
- 11. Chó - Tuất
Trong tiếng Trung: Tuất - xū () = Chó (cẩu) - gǒu ()
Lưu ý: Từ 19 đến 21 giờ tối, sau một ngày làm việc vất vả, mọi người chuẩn bị nghỉ ngơi. Chó ngồi trước cửa nhà canh giữ, cùng với người tuần tra trước khi đi ngủ.
- 12. Lợn - Hợi
Trong tiếng Trung: Hợi - hài () = Lợn (heo) - zhū ()
Lưu ý: Từ 21 đến 23 giờ vào buổi tối, mọi người dừng lại và chuẩn bị đi ngủ. Lúc này, đêm khuya yên tĩnh, có thể nghe tiếng lợn ủn máng. (Cũng có nơi giải thích đây là thời điểm lợn ngủ say nhất).
4. Truyền thuyết về nguồn gốc của 12 con giáp Trung Quốc
Truyền thuyết về 12 con giáp Trung Quốc có nhiều phiên bản khác nhau
Về nguồn gốc của 12 con giáp, trong truyền thuyết cổ xưa của Trung Quốc có nhiều phiên bản khác nhau.
Thuở xưa xưa, loài người chưa biết cách tính toán và phân biệt thời gian của ngày tháng năm. Ngọc Hoàng đã nảy ra một ý tưởng: chọn 12 con vật để đặt tên cho từng năm. Tuy nhiên, trước sự mong đợi của hàng trăm loài vật, con vật nào cũng muốn được chọn, được xếp đầu trong 12 con giáp.
Ngọc Hoàng đã quyết định tổ chức một cuộc thi để tất cả các loài vật có cơ hội thể hiện bản lĩnh. Cuộc thi yêu cầu các con vật phải vượt qua nhiều thách thức khó khăn như chướng ngại vật, núi cao, rừng sâu và sông lớn để xem ai đến đích trước.
Chuột và mèo đã cùng nhau hợp tác để lừa trâu. Họ xin trâu cho đi nhờ và hứa sẽ để trâu về đích trước. Nhưng khi gần đến đích, chuột đẩy mèo xuống nước và nhảy về phía trước, khiến trâu chỉ về thứ 2 trong 12 con giáp, và chuột giành vị trí đầu tiên.
Mặc dù hổ mạnh mẽ và là vị vua của rừng, nhưng chỉ về đích thứ 3. Thỏ nhờ sự giúp đỡ của bạn bè và nhanh chóng giành được vị trí thứ 4.
Rồng có thể bay nhưng do phải hoàn thành nhiệm vụ nên chỉ đạt được vị trí thứ 5. Tiếp theo là rắn, ngựa, dê, khỉ, gà, và chó. Lợn, vì sự tham ăn và ham ngủ, chỉ có thể đứng cuối cùng trong 12 con giáp.
Vì cái gì mèo không xuất hiện trong danh sách? Đơn giản vì chúng là loài sợ nước, mỗi khi gần nước là chúng trở nên bối rối. Một khi chúng may mắn thoát khỏi nguy hiểm, mọi người lại háo hức chào đón chúng trở về. Đây cũng chính là lý do tại sao chuột trở thành kẻ thù không đội trời chung của mèo. Và từ đó, mọi khi chuột gặp mèo, chúng luôn phải đối mặt với cái chết sắp tới.